Το Κλειδί της Ζωής

Όσο αποκαλυπτική κι αν είναι η Τεχνολογία Μελέτης του Λ. Ρον Χάμπαρντ, καμιά συζήτηση περί της συνολικής του συμβολής στην εκπαίδευση δεν είναι πλήρης, αν δεν αναφερθεί το μάθημά του Το Κλειδί της Ζωής. Το ιστορικό αυτού του μαθήματος λέει πολλά τόσο για την προσέγγιση του Λ. Ρον Χάμπαρντ στα προβλήματα όσο και για την ευρύτερη παρακμή της εκπαίδευσης κατά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970.

Όπως ορθά τόνισε, τρεις πολιτιστικοί παράγοντες κατά τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα συνδυάστηκαν έτσι ώστε να μειώσουν σημαντικά την ικανότητά μας να επικοινωνούμε. Ο πρώτος είναι ότι τα γενικά εκπαιδευτικά κριτήρια χάθηκαν, καθώς τα νέα συστήματα αγνόησαν θεμελιώδεις αρχές, όπως η ανάγνωση, η γραφή και η γραμματική. Αυτή η παρακμή, με τη σειρά της, επιταχύνθηκε με την έλευση της τηλεόρασης και, ειδικότερα, από τις μητέρες οι οποίες τοποθετούσαν τα παιδιά τους μπροστά στην τηλεόραση, επιτρέποντας σε μια διαρκή εισροή εικόνων να παίξει τον ρόλο τόσο του λουριού όσο και της μπέιμπι σίτερ. Εν τέλει, και ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1960, ήρθε η μάστιγα των ναρκωτικών που άμβλυνε περισσότερο τα μυαλά της γενιάς της τηλεόρασης. Ως συνέπεια, ολόκληρες γενιές έπαψαν πλέον να είναι σε θέση να κατανοούν ή να μεταδίδουν πληροφορίες. Επιπλέον –κι εδώ έρχεται η επέμβαση του Λ. Ρον Χάμπαρντ στο πρόβλημα–, εκείνες οι τάξεις των δεκαετιών του ’60 και του ’70 ήταν ανίκανες να χρησιμοποιήσουν τα προηγούμενα εκπαιδευτικά του εργαλεία, απλώς επειδή τους έλειπε η κατανόηση της ίδιας της βασικής δομής της γλώσσας. Δε χρειάζεται να προσθέσουμε ότι το πρόβλημα έχει επιδεινωθεί με την εμφάνιση της ασύρματης επικοινωνίας που συρρίκνωσε τη γλώσσα σε μια αργκό από μονοσύλλαβα. Δεν ήταν τυχαίο λοιπόν που ο Λ. Ρον Χάμπαρντ προέβλεψε τόσο σωστά ότι θα έχουμε ολόκληρες γενιές «εκτός επικοινωνίας».

Όταν όμως κάποιος κατανοεί αυτό που διαβάζει ή ακούει και όταν είναι ικανός να γίνει κατανοητός για τους άλλους, ολόκληρη η ζωή ανοίγεται μπροστά του σε όλο της το μεγαλείο. Από την άλλη, είναι αποκλεισμένος από τη ζωή στον βαθμό που δεν μπορεί να εκφραστεί ή να γίνει κατανοητός από τους άλλους. Αυτό είναι το αντικείμενο του Μαθήματος Το Κλειδί της Ζωής. Βήμα προς βήμα, κυριολεκτικά απογυμνώνει τους λόγους για τους οποίους κάποιος δεν μπορεί να κατανοήσει ξεκάθαρα αυτό που διαβάζει, γράφει και ακούει, και τον λόγο που οι άλλοι δεν μπορούν να τον κατανοήσουν.

«Αν ορίσουμε τη γραμματική ως τον τρόπο με τον οποίο οι λέξεις οργανώνονται σε ομιλία και γραφή, έτσι ώστε να μεταδίδουν επακριβείς σκέψεις, ιδέες και έννοιες μεταξύ ανθρώπων, οι μαθητές θα είναι πρόθυμοι να τη μελετήσουν.

»Η γραμματική είναι κάτι που χρειάζονται οι άνθρωποι προκειμένου να καταλαβαίνουν και να γίνονται κατανοητοί οι ίδιοι, τελεία και παύλα».

– Λ. Ρον Χάμπαρντ

Κεντρικής σημασίας στο μάθημα είναι μια άποψη περί της γλώσσας, όχι ως μια τυχαία συσσώρευση λέξεων που έχουν ταξινομηθεί από τους συγγραφείς των βιβλίων γραμματικής, αλλά ως ένα μέσο για τη διευκόλυνση της μετάδοσης ιδεών. Θεωρεί τις λέξεις όχι ως ιερά αντικείμενα των οποίων η εξέταση και ταξινόμηση αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά ως εργαλεία προς χρήση. Παρομοίως, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ παρουσιάζει μια εντελώς νέα άποψη περί της αγγλικής γραμματικής, όχι ως μια μελέτη κανόνων, αλλά ως τον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται οι λέξεις έτσι που να μεταδίδουν επακριβείς σκέψεις, ιδέες και έννοιες μεταξύ ανθρώπων.

Το σύνολο της εργασίας του για το θέμα φέρει τον τίτλο Η Νέα Γραμματική. Ως υπόβαθρο, τονίζει ότι αν ο κοινός άνθρωπος δεν έχει κάποια σαφή αντίληψη της γραμματικής, αυτό συμβαίνει επειδή το θέμα είναι κατά παράδοση ασαφές. Πράγματι, στα χέρια των συγγραφέων των βιβλίων γραμματικής, με τις δυσνόητα σχηματισμένες προτάσεις τους, το θέμα έχει καταλήξει, αν μη τι άλλο, να μην επιδέχεται αμφισβήτηση. Επίσης, έχει υπάρξει τόση αδιαλλαξία για το θέμα, ώστε ο Ρον δεν κατάφερνε να βρει κανένα στάνταρ κείμενο το οποίο να μην ερχόταν σε αντίθεση με άλλα κείμενα.

Έτσι, παρουσίασε τη Νέα Γραμματική. Αυτή δεν προσφέρει απλώς μια καινούρια εξήγηση της γραμματικής, αλλά επανακαθορίζει πλήρως το θέμα για καθημερινή χρήση. Απ’ αυτή την άποψη, ο Λ. Ρον Χάμπαρντ δεν έχει κάνει τίποτα λιγότερο από το να πάρει την αγγλική γραμματική από τις «αυθεντίες» και να την επιστρέψει στον απλό άνθρωπο. Μ’ αυτό τον σκοπό, απογύμνωσε το θέμα από τις αυθαιρεσίες και τις αντιφάσεις του, καθώς και από όλα όσα απλώς δεν έχουν κάποιο νόημα. Στη θέση του, παρουσιάζει εύκολα κατανοητές βασικές αρχές της γλώσσας, όπως αυτή χρησιμοποιείται, με σκοπό να διευκολύνει τη χρήση της.

Με τον ίδιο ακριβώς σκοπό, προσέφερε επίσης εικόνες, οι οποίες μεταδίδουν όσα οι μαθητές συνήθως δεν κατορθώνουν να κατανοήσουν βλέποντας μόνο τον γραπτό λόγο. Στην πραγματικότητα, τα υλικά του μαθήματος Το Κλειδί της Ζωής είναι εικονογραφημένα μ’ αυτό τον τρόπο, διότι, όπως εξήγησε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ, πώς αλλιώς μπορεί κανείς να διδάξει την έννοια μιας λέξης σε έναν μαθητή ο οποίος δεν καταλαβαίνει τις λέξεις που χρησιμοποιούνται για να τον διδάξουν; Έτσι, Η Νέα Γραμματική και άλλα κείμενα του Μαθήματος Το Κλειδί της Ζωής ορίζουν όλες τις έννοιές τους με εικόνες.

Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο το οποίο ξεκαθαρίζει αριστοτεχνικά τη δομή της αγγλικής γλώσσας, προκειμένου να διευκολύνει και να βελτιώσει την επικοινωνία. Ένας αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας της Γλώσσας στο αμερικανικό πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο Ντέιβιντ Ροντιέ, δήλωσε: «Αυτό το βιβλίο παίρνει τη γραμματική και την κάνει εύκολη. Βοηθά τα άτομα να κατανοήσουν τους βασικούς δομικούς λίθους της αγγλικής γλώσσας, καθώς και τον τρόπο χρήσης αυτών των δομικών λίθων για να επικοινωνούν καλύτερα, να εκφράζουν τις σκέψεις τους καλύτερα και να κατανοούν καλύτερα αυτά που διαβάζουν. Μόνο ένας επαγγελματίας συγγραφέας, με την ευαισθησία ενός συγγραφέα ως προς τη γλώσσα, θα μπορούσε να έχει γράψει μια τόσο καινοτόμα προσέγγιση στη γραμματική. Μόνο ένας τέτοιος συγγραφέας θα μπορούσε να δει τη γραμματική όχι ως κάτι γεμάτο με περιοριστικούς κανόνες, αλλά γεμάτη με δυνατότητες για έναν πλούτο έκφρασης της σκέψης και της δράσης». Απ’ αυτή την άποψη, καταλήγει στο εξής: «Πρόκειται για ένα λαμπρό βιβλίο από ένα λαμπρό μυαλό. Στην πραγματικότητα είναι μια επανάσταση στη σκέψη».

«Αυτό το βιβλίο παίρνει τη γραμματική και την κάνει εύκολη. Βοηθά τα άτομα να κατανοήσουν τους βασικούς δομικούς λίθους της αγγλικής γλώσσας, καθώς και τον τρόπο χρήσης αυτών των δομικών λίθων για να επικοινωνούν καλύτερα, να εκφράζουν τις σκέψεις τους καλύτερα και να κατανοούν καλύτερα αυτά που διαβάζουν. Μόνο ένας επαγγελματίας συγγραφέας, με την ευαισθησία ενός συγγραφέα ως προς τη γλώσσα, θα μπορούσε να έχει γράψει μια τόσο καινοτόμα προσέγγιση στη γραμματική. Μόνο ένας τέτοιος συγγραφέας θα μπορούσε να δει τη γραμματική όχι ως κάτι γεμάτο με περιοριστικούς κανόνες, αλλά γεμάτη με δυνατότητες για έναν πλούτο έκφρασης της σκέψης και της δράσης. Πρόκειται για ένα λαμπρό βιβλίο από ένα λαμπρό μυαλό. Στην πραγματικότητα είναι μια επανάσταση στη σκέψη».

– Ντέιβιντ Ρόντιερ, Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας της Γλώσσας, Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, Ουάσιγκτον, DC

Τα ίδια και περισσότερα μπορούμε να πούμε για το δεύτερο βασικό κείμενο του Λ. Ρον Χάμπαρντ, Ορισμοί των Μικρών Συνηθισμένων Λέξεων. Και πάλι, το έργο αντανακλά μια διύλιση της γλώσσας στις θεμελιώδεις της μονάδες. Το κείμενο αντανακλά επίσης τη ζωτική του ανακάλυψη ότι το πρωταρχικό εμπόδιο στην κατανόηση μιας πρότασης δεν είναι κάποια μακροσκελής και δυσνόητη λέξη, αλλά οι απλούστερες λέξεις, όπως οι λεξούλες «να», «το», «ένας». Αν αυτό μοιάζει να είναι δευτερεύουσας σημασίας, δεν είναι· διότι, παρόλο ότι μπορεί κάποιος να έχει την ικανότητα να διαβάζει και να προφέρει τη φράση «ήσυχος σαν αγγελούδι», ελάχιστοι μπορούν στην πραγματικότητα να ορίσουν τη λέξη «σαν», χάνοντας έτσι την πλήρη κατανόηση. Προκειμένου να εκτιμήσει κάποιος ευρύτερα το πρόβλημα, αρκεί και μόνο να ανοίξει ένα συνηθισμένο λεξικό και να εξετάσει τους διάφορους ορισμούς αυτής της λέξης. Ο συγγραφέας του βιβλίου της γραμματικής μπορεί να είναι ικανοποιημένος, αλλά ο μέσος αναγνώστης όχι – όπως αποδείχθηκε από μια μελέτη που έκανε ο Λ. Ρον Χάμπαρντ στα τέλη της δεκαετίας του 1970 μεταξύ απόφοιτων κολεγίου, οι οποίοι δεν μπορούσαν να ορίσουν ακόμη και τις απλούστερες προθέσεις. Κατά συνέπεια, ακόμα και τα συνήθη υλικά που διαβάζονται για ψυχαγωγία φθηνές νουβέλες, για παράδειγμα δε γίνονταν πλήρως κατανοητά. Εξού και το συμπέρασμά του ότι το πρόβλημα του ότι κάποιος δεν μπορούσε να επικοινωνήσει αποτελεσματικά δεν οφειλόταν στην έλλειψη κάποιου δήθεν πλούσιου λεξιλογίου· οφειλόταν στην ανικανότητα κατανόησης των δομικών λίθων πάνω στους οποίους πρέπει να στηρίζεται κάθε διεύρυνση του λεξιλογίου.

Αυτό, επομένως, που προσφέρει το Ορισμοί των Μικρών Συνηθισμένων Λέξεων του Λ. Ρον Χάμπαρντ είναι μια πλήρης κατανόηση αυτών των δομικών λίθων. Συνολικά, δίνει τους ορισμούς των εξήντα πιο συχνά χρησιμοποιούμενων λέξεων της αγγλικής, χρησιμοποιώντας, γι’ άλλη μια φορά, εικόνες για διευκόλυνση της κατανόησης.

«Αυτό που επιδιώκει κανείς στην εκπαίδευση είναι να διδάξει ένα άτομο πώς να εξασφαλίζει, να απορροφά, να χρησιμοποιεί, να εξελίσσει και να μεταδίδει τη γνώση. Αυτά θα ήταν όλα κι όλα τα βήματα της πορείας, κι αυτό είναι που θα πρέπει να κάνει κανείς αν προσπαθεί να εκπαιδεύσει κάποιον».

Προκειμένου, στη συνέχεια, να καταστήσει τον μαθητή ικανό να επεκτείνει αυτό το λεξιλόγιο, προσφέρει επιπλέον το βιβλίο Πώς να Χρησιμοποιείς ένα Λεξικό. Το βιβλίο Πώς να Χρησιμοποιείς ένα Λεξικό, παρέχοντας περιεκτικές εξηγήσεις των φωνητικών κωδίκων, της στίξης, των συντμήσεων και πολλά άλλα, επιλύει κάτι με το οποίο ποτέ δεν κατόρθωσαν να ασχοληθούν τα περισσότερα σχολικά προγράμματα της Αμερικής: τη στιγμή που κάποιος ανοίγει ένα λεξικό, ακόμη και παιδικό, πέφτει αμέσως πάνω σε ορολογία και σε σύμβολα ετυμολογίας, τα οποία ούτε κατανοητά είναι εν γένει, ούτε εξηγούνται επαρκώς. Κατά συνέπεια, ο μαθητής δε διαθέτει ούτε καν το πρωταρχικό μέσο για την κατανόηση της γλώσσας· εξού και η λύση του Λ. Ρον Χάμπαρντ και γι’ αυτό το πρόβλημα.

Το αποτέλεσμα, επομένως, όλων αυτών των κειμένων είναι ένας μαθητής, ο οποίος διαθέτει αυτό καθαυτό το μυστικό για την αγγλική γλώσσα: μια σταθερή κατανόηση του πώς συντάσσεται η γλώσσα και πώς μπορεί κανείς να τη χρησιμοποιήσει πιο αποτελεσματικά για υψηλής ποιότητας επικοινωνία και καλύτερη κατανόηση. Παράλληλα, όταν αναλογιστεί κανείς το ευρύτερο σύνολο των επαναστατικών ανακαλύψεων του Λ. Ρον Χάμπαρντ γύρω από την εκπαίδευση, πραγματικά βρίσκεται αντιμέτωπος με μια επανάσταση στην εκπαίδευση.