Μια Εισαγωγή στην Επιστημονική Φαντασία
από τον Λ. Ρον Χάμπαρντ
(συνέχεια)

Μόνο το ένα δέκατο περίπου των ιστοριών μου γράφτηκαν για τους τομείς της φαντασίας, επιστημονικής και μη. Ήμουν αυτό που ονόμαζαν συγγραφέας υψηλής παραγωγής, και αυτά τα πεδία δεν ήταν αρκετά μεγάλα ώστε να χωρέσουν όλα όσα μπορούσα να γράψω. Αρχικά απέκτησα τη φήμη μου σε άλλα πεδία της συγγραφής στα οκτώ χρόνια που προϋπήρξαν της συνέντευξης στον οίκο Street & Smith.

Ο Κάμπελ, χωρίς να λέει πάρα πολλά γι’ αυτό, θεωρούσε ότι η πλειονότητα των ιστοριών που του έδινα δεν ήταν επιστημονική φαντασία αλλά φαντασία, κάτι εντελώς διαφορετικό. Μερικές από τις ιστορίες τις εξέδωσε με ζήλο ως επιστημονική φαντασία – ανάμεσά τους το Final Blackout. Στην πραγματικότητα, πολύ περισσότερες. Κατά κάποιον τρόπο είχα επιστημονικό υπόβαθρο, είχα κάνει κάποια πρωτοποριακή δουλειά στους πυραύλους και στα υγρά καύσιμα, αλλά εκείνη την εποχή μελετούσα τους κλάδους της παλαιότερης γνώσης του Ανθρώπου προκειμένου να δω αν είχε καταλήξει ποτέ σε κάτι έγκυρο. Αυτό, και η αγάπη για τα αρχαία παραμύθια που τώρα ονομάζονται Χίλιες και Μία Νύχτες, με οδήγησαν να γράψω κάμποση φαντασία. Για να χειριστεί όλο αυτό το υλικό της φαντασίας, ο Κάμπελ δημιούργησε ένα άλλο περιοδικό, το Unknown. Όσο έγραφα μυθιστορήματα γι’ αυτό, αυτό συνέχιζε. Όμως ήρθε ο πόλεμος και εγώ όπως και άλλοι φύγαμε, και νομίζω ότι το Unknown κράτησε περίπου σαράντα μήνες. Τέτοια μυθιστορήματα ήταν λίγο δύσκολο να βρεθούν. Και, στην πραγματικότητα, δεν ήταν το δυνατό σημείο του Κάμπελ.

Επομένως, οποιοσδήποτε προσπαθήσει να πει ότι η επιστημονική φαντασία είναι ένας κλάδος της φαντασίας ή μια επέκτασή της, δυστυχώς έρχεται σε σύγκρουση με την καθιερωμένη επαγγελματική χρήση των όρων. Αυτή εδώ είναι μια εποχή με ανάμεικτα είδη. Ακούω διαφορετικές μορφές μουσικής που αναμειγνύονται σαν σούπα. Βλέπω πολλά διαφορετικά στιλ χορού να μπλέκονται σε έναν «χορό» και αναρωτιέμαι αν οι χορογράφοι ξέρουν πια τα διάφορα είδη χορού. Υπάρχει στο εξωτερικό σήμερα η ιδέα ότι μόνο η σύγκρουση παράγει νέα πράγματα. Ίσως αυτό να το εισήγαγε ο φιλόσοφος Χέγκελ, αλλά αυτός επίσης είπε ότι ο πόλεμος είναι απαραίτητος για την πνευματική υγεία των ανθρώπων και πολλές άλλες ανοησίες. Αν όλες οι νέες ιδέες πρέπει να ξεπηδήσουν από σύγκρουση ανάμεσα σε παλιές, τότε μάλλον κάποιος αρνείται τη δυνατότητα σύλληψης παρθένων ιδεών.

Οπότε, τι θα ήταν καθαρά επιστημονική φαντασία;

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι η επιστημονική φαντασία πρέπει να προέρχεται από μια εποχή κατά την οποία υπάρχει επιστήμη. Με τον κίνδυνο να ξεσηκώσω διαμάχες και κατακραυγή –πράγμα που διακινδύνευα όλη μου τη ζωή και που το βίωσα χωρίς ενόχληση, και συνέχισα να κάνω τη δουλειά μου ούτως ή άλλως– θέλω να επισημάνω κάποια πράγματα:

Η επιστημονική φαντασία ΔΕΝ έρχεται μετά το γεγονός κάποιας επιστημονικής ανακάλυψης ή εξέλιξης. Είναι ο αγγελιοφόρος πιθανών πραγμάτων. Είναι η έκκληση ότι κάποιος θα πρέπει να δουλέψει για το μέλλον. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι προφητεία. Είναι το όνειρο που προηγείται της αυγής, όπου ο εφευρέτης ή ο επιστήμονας ξυπνάει και πηγαίνει στα βιβλία του ή στο εργαστήριό του λέγοντας: «Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσα να κάνω αυτό το όνειρο να βγει αληθινό στον κόσμο της πραγματικής επιστήμης».

Μπορείτε να πάτε πίσω στον Λουκιανό, τον δεύτερο αιώνα μ.Χ., ή στον Γιοχάνες Κέπλερ (1571-1630) –ο οποίος ίδρυσε τη σύγχρονη δυναμική αστρονομία και που επίσης έγραψε το Somnium (Το Όνειρο), μια φανταστική διαστημική πτήση ως τη σελήνη– ή στη Μέρι Σέλεϊ και στον Φρανκενστάιν της, ή στον Πόε ή στον Βερν ή στον Ουέλς και να αναρωτηθείτε αν αυτό πράγματι ήταν επιστημονική φαντασία. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: ένας άνθρωπος εφευρίσκει ένα χτυπητήρι αυγών. Αργότερα ένας συγγραφέας λέει την ιστορία για ένα χτυπητήρι αυγών. Συνεπώς δεν έχει γράψει επιστημονική φαντασία. Ας συνεχίσουμε το παράδειγμα: ένας άνθρωπος γράφει μια ιστορία για κάποιο μέταλλο που, όταν το περιστρέφεις, χτυπάει ένα αυγό, αλλά στην πραγματικότητα τέτοιο εργαλείο δεν έχει υπάρξει ποτέ πριν. Τώρα έχει γράψει επιστημονική φαντασία. Κάποιος άλλος, μια βδομάδα ή εκατό χρόνια αργότερα, διαβάζει την ιστορία και λέει: «Για δες. Ίσως να μπορούσε να γίνει αυτό». Και φτιάχνει ένα χτυπητήρι αυγών. Αλλά είτε ήταν δυνατόν η περιστροφή δύο κομματιών από μέταλλο να χτυπάει αυγά, είτε όχι, είτε κάποιος το έκανε μετά είτε όχι, και πάλι ο άνθρωπος έχει γράψει επιστημονική φαντασία.

Πώς καταλαβαίνετε τον όρο «μυθιστοριογραφία» (fiction); Ο όρος είναι διφορούμενος. Στην περίπτωση αυτή, σημαίνει δύο διαφορετικά πράγματα. Ένας καθηγητής λογοτεχνίας ξέρει ότι σημαίνει «ένα λογοτεχνικό έργο του οποίου το περιεχόμενο παράγεται από τη φαντασία και δε βασίζεται κατ’ ανάγκη σε γεγονότα· η κατηγορία λογοτεχνίας που αποτελείται από έργα αυτού του είδους, περιλαμβανομένων μυθιστορημάτων, σύντομων διηγημάτων και θεατρικών έργων». Προέρχεται από τη λατινική λέξη fictio, μια δημιουργία, μια κατασκευή, από το fictus, τη μετοχή παρελθοντικού χρόνου του fingere, να αγγίζω, να δίνω μορφή, να φτιάχνω το καλούπι.

Αλλά, όταν βάλουμε και τον όρο «επιστημονική» και σχηματίσουμε τον όρο «μυθιστοριογραφία επιστημονικής φαντασίας» (science fiction), ο όρος αποκτά δύο νοήματα με την ίδια χρήση: 1) η επιστήμη που χρησιμοποιείται στην ιστορία είναι τουλάχιστον κατά ένα μέρος φανταστική και 2) οποιαδήποτε ιστορία είναι μυθιστοριογραφία φαντασίας. Το Λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας American Heritage δίνει τον ορισμό της επιστημονικής φαντασίας ως «μυθιστοριογραφία στην οποία οι επιστημονικές εξελίξεις και ανακαλύψεις σχηματίζουν ένα στοιχείο της πλοκής ή του υπόβαθρου· ειδικότερα ένα συγγραφικό έργο που στηρίζεται στην πρόβλεψη μελλοντικών επιστημονικών δυνατοτήτων».

Άρα, σύμφωνα με τον ορισμό του λεξικού και πολλές συζητήσεις με τον Κάμπελ και συναδέλφους συγγραφείς εκείνης της εποχής, η επιστημονική φαντασία αφορά το υλικό σύμπαν και τις επιστήμες. Αυτές μπορούν να περιλαμβάνουν την οικονομία, την κοινωνιολογία, την ιατρική και όλα αυτά, που όλα τους έχουν υλική βάση.

Τότε, τι είναι έργο φαντασίας;

Λοιπόν, πιστέψτε με, αν ήταν απλώς εφαρμογή μιας ζωηρής φαντασίας, τότε πολλοί οικονομολόγοι και άνθρωποι της κυβέρνησης και άλλοι τέτοιοι θα ήταν πλήρως προσοντούχοι συγγραφείς! Το να βάλεις τη λέξη «φανταστικό» στη φαντασία θα ήταν σαν να αποκαλούσες μια ολόκληρη βιβλιοθήκη «μερικές λέξεις». Πάρα πολύ απλοϊκός και γενικός όρος.

Σε τούτη τη σύγχρονη εποχή, πολλά από τα συστατικά που κάνουν τη «φαντασία» είδος μυθιστορήματος έχουν εξαφανιστεί απ’ το προσκήνιο. Δύσκολα τα βρίσκεις ακόμα και στις εγκυκλοπαίδειες πια. Αυτά τα θέματα ήταν ο πνευματισμός, η μυθολογία, η μαγεία, η μαντεία, το υπερφυσικό και πολλά άλλα πεδία αυτού του τύπου.

Κανένα απ’ αυτά δεν είχε στ’ αλήθεια σχέση με το πραγματικό σύμπαν. Αυτό δε σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι αυτά δεν είχαν ποτέ κάποια εγκυρότητα ή ότι δε θα ξαναεμφανιστούν ποτέ. Απλώς σημαίνει ότι ο άνθρωπος, αυτή τη στιγμή, έχει βυθιστεί σε μια υλιστική κραιπάλη.

Το μεγαλύτερο μέρος απ’ αυτά τα θέματα αποτελείται από ψευδή δεδομένα, αλλά πιθανώς να μην έρθει ποτέ η στιγμή που όλα αυτά τα φαινόμενα θα εξηγηθούν. Ο κύριος λόγος που εξαφανίστηκε ένα τόσο τεράστιο σύνολο γνώσης είναι ότι η υλική επιστήμη έχει μια μακρά σειρά επιτυχιών. Αλλά παρατηρώ ότι κάθε φορά που η σύγχρονη επιστήμη πιστεύει ότι έχει φτάσει στην καρδιά του όλου θέματος, τότε συγκρούεται με πράγματα (και μερικές φορές υιοθετεί πράγματα) όπως τους αιγυπτιακούς μύθους, ότι δηλαδή ο άνθρωπος προήλθε από τη λάσπη, ή κάτι παρόμοιο. Το μόνο που προσπαθώ να πω εδώ είναι ότι υπάρχει ένα σύνολο φαινομένων που δεν μπορούμε να τα ταξινομήσουμε ως «υλικά». Πρόκειται για μη υλικά θέματα, για θέματα που δεν ανήκουν στο σύμπαν. Και, άσχετα με το πόσο ψευδείς είναι πολλές από τις παλιές ιδέες, εξακολουθούν να υπάρχουν· ποιος ξέρει, μπορεί κάποια κομμάτια τους να έχουν κάποια εγκυρότητα. Θα ’πρεπε να μελετήσει κανείς αυτά τα θέματα για να έχει πλήρη κατανόηση όλης της γνώσης και των πεποιθήσεων που είναι πιθανές. Δε δίνω το δικαίωμα να πει κάποιος ότι πιστεύω σε όλα αυτά τα πράγματα: λέω μόνο ότι υπάρχει κάποιο άλλο βασίλειο, εκτός του αφοσιωμένου –ακόμα και αφελούς– υλισμού.

Η «φαντασία», όσον αφορά τη λογοτεχνία, ορίζεται στο λεξικό ως «λογοτεχνική ή δραματική φαντασία, που χαρακτηρίζεται από έντονα ιδιόμορφα ή υπερφυσικά στοιχεία». Ακόμη και αυτό είναι κάπως περιορισμένο ως ορισμός.

Οπότε φαντασία θα μπορούσε να ονομαστεί οποιαδήποτε λογοτεχνία περιέχει στοιχεία όπως ο πνευματισμός, η μυθολογία, η μαγεία, η μαντεία, το υπερφυσικό και τα λοιπά. Οι Χίλιες και Μία Νύχτες ήταν μια συλλογή από παραμύθια πάρα πολλών χωρών και πολιτισμών – όχι μόνο της Αραβίας, όπως πιστεύουν πολλοί. Ο πραγματικός τίτλος τους ήταν Χίλιες και Μία Νύχτες Ψυχαγωγίας. Βρίθουν από παραδείγματα μυθιστοριογραφίας φαντασίας.